Transformacja sektora energetycznego w Polsce po przystąpieniu do UE

Jeszcze w 2004 r. aż 94 proc. produkowanej w Polsce energii elektrycznej pochodziło ze spalania węgla. Tylko 3 proc. pochodziło z Odnawialnych Źródeł Energii. W 2023 r. OZE stanowiły już 27 proc., z kolei węgiel 59 proc. Bez środków unijnych niemożliwe byłoby zmodernizowanie i rozbudowanie 1977 km linii najwyższych napięć (12,3 proc. całkowitej długości sieci tego rodzaju w Polsce) i 1391 km sieci ciepłowniczej.

Wprowadzenie

W 2004 roku Polska przystąpiła do Unii Europejskiej, co otworzyło nowe możliwości inwestycyjne dla sektora energetycznego. Przez kolejne lata dokonała się znacząca transformacja, która wpłynęła na źródła produkcji energii elektrycznej oraz środowisko naturalne. Raport Polskiego Instytutu Ekonomicznego „Dwie dekady modernizacji. Rola Funduszy Europejskich w polskiej infrastrukturze energetycznej” to kompleksowy przegląd wykorzystania środków na rzecz sektora energetycznego w Polsce. Dokument analizuje ich wpływ na kształtowanie zrównoważonej i efektywnej energetyki kraju.

Wsparcie finansowe UE

Fundusze Europejskie odegrały kluczową rolę w finansowaniu inwestycji energetycznych w Polsce. W latach 2004–2024 Polska pozyskała z UE ponad 55 miliardów złotych na cele energetyczne. Dzięki tym środkom możliwe było nie tylko rozwinięcie infrastruktury, ale także wsparcie projektów bezpośrednio wpływających na społeczeństwo, takich jak termomodernizacja budynków wielorodzinnych czy dofinansowanie mikroinstalacji. Środki te były kierowane na różnorodne projekty, w tym:

• Termomodernizację i poprawę efektywności energetycznej: W latach 2004–2024 przeznaczono łącznie 11,1 miliarda złotych na termomodernizację budynków. Przeprowadzono termomodernizację około 14 373 obiektów użyteczności publicznej i budynków wielorodzinnych, co stanowi 3,5 proc. łącznej liczby tego typu budynków w Polsce. Liderem jest województwo śląskie gdzie łącznie na ten cel wydano 3,3 mld z czego 57 proc. ze środków Funduszy Europejskich.
• Farmy wiatrowe na lądzie: Inwestycje w farmy wiatrowe otrzymały wsparcie w wysokości 1,9 miliarda złotych.
• Inwestycje w sieci przesyłowe: Na rozbudowę i modernizację sieci przesyłowych przeznaczono 3,03 miliarda złotych. Zmodernizowano lub zbudowano 1977 km sieci najwyższych napięć, co stanowiło 12,3 proc. całkowitej długości sieci tego rodzaju w Polsce i 1391 km sieci ciepłowniczej.

Beneficjenci programów unijnych

W latach 2007-2020 na inwestycje energetyczne ogólnopolskie przeznaczono blisko 20 mld PLN. Środki europejskie to aż 81 proc. tej kwoty. Regionalnie największymi beneficjentami programów unijnych były województwa:

• Zachodniopomorskie: Otrzymało 12,5 miliarda złotych, 28 proc. sfinansowane z Funduszy Europejskich
• Dolnośląskie: Otrzymało 10 miliardów złotych, 43 proc. sfinansowane z Funduszy Europejskich
• Mazowieckie: Otrzymało 7 miliardów złotych, 44 proc. sfinansowane z Funduszy Europejskich

Wysoki poziom inwestycji energetycznych w województwie zachodniopomorskim był efektem przede wszystkim budowy, a następnie rozszerzenia funkcjonalności Terminalu Regazyfikacyjnego Skroplonego Gazu Ziemnego w Świnoujściu (blisko 6 mld PLN) i budowy linii Gdańsk Przyjaźń – Żydowo Kierzkowo – Słupsk wraz z budową stacji w tym ciągu liniowym (1 mld PLN).

Rozwój odnawialnych źródeł energii (OZE) i spadek produkcji z węgla

Środki unijne miały duży wpływ na rozwój odnawialnych źródeł energii (OZE) w Polsce. Produkcja energii elektrycznej z OZE dynamicznie wzrosła – w 2004 roku tylko 3% energii pochodziło z OZE, a w 2023 roku już 27%. W farmy wiatrowe na lądzie oraz farmy fotowoltaiczne zainwestowano ponad 5 mld PLN.

W 2004 roku aż 94% energii elektrycznej w Polsce pochodziło ze spalania węgla kamiennego
i brunatnego. Jednak w wyniku transformacji sektora energetycznego, udział węgla w produkcji energii zmniejszył się do 59% w 2023 roku.

Przyszłość sektora energetycznego

Planowane alokacje na lata 2021–2027 przekraczają 14,5 miliarda złotych i są ukierunkowane na budowę morskich farm wiatrowych. Polska ma szansę umocnić swoją pozycję na rynku energii odnawialnej i przyczynić się do walki ze zmianami klimatycznymi.

Środki unijne odegrały kluczową rolę w rozwoju polskiej infrastruktury energetycznej. Transformacja sektora energetycznego w Polsce była możliwa dzięki wsparciu finansowemu UE oraz inwestycjom w OZE. Wciąż przed nami wiele wyzwań, ale kierunek jest właściwy – ku zrównoważonej i czystej przyszłości energetycznej.

Źródło: „Dwie dekady modernizacji. Rola Funduszy Europejskich w polskiej infrastrukturze energetycznej”, Polski Instytut Ekonomiczny