Globalne ograniczenia handlowe – raport WTO

Raport WTO za okres październik 2023 – październik 2024 ukazuje rosnący wpływ barier handlowych wprowadzanych przez kraje G20. W obliczu geopolitycznych napięć i kryzysów handel międzynarodowy zmaga się z rekordowymi ograniczeniami, które obejmują zarówno import, jak i eksport. Jakie są tego konsekwencje dla globalnej gospodarki?

Międzynarodowy handel odgrywa kluczową rolę w gospodarce światowej, ale dane z raportu WTO wskazują, że w 2024 roku bariery handlowe wprowadzone przez kraje G20 osiągnęły rekordowy poziom. W okresie od października 2023 r. do października 2024 r. wprowadzono 91 nowych ograniczeń importowych i 22 restrykcje eksportowe, co znacząco zmienia dynamikę globalnych łańcuchów dostaw. Z raportu wynika, że te ograniczenia dotknęły najistotniejszych sektorów gospodarki i miały bezpośredni wpływ na stabilność rynków międzynarodowych.

Import pod presją

Raport WTO podaje, że kraje G20 wprowadziły w 2024 roku ograniczenia importowe o wartości 829 mld USD. To ponad trzykrotny wzrost w porównaniu z poprzednim raportem, kiedy łączna wartość tych ograniczeń wynosiła 246 mld USD. Restrykcje dotyczyły głównie takich sektorów jak:

• energetyka: 18,9 proc. wszystkich ograniczeń obejmowało paliwa kopalne i produkty energetyczne;
• maszyny i urządzenia: 13,8 proc. ograniczeń dotyczyło produktów z branży przemysłowej, kluczowych dla produkcji w innych sektorach;
• motoryzacja i elektronika: 11,3 proc. restrykcji dotyczyło samochodów i komponentów elektronicznych;

Łączna wartość wszystkich ograniczeń importowych wprowadzonych przez kraje G20 od 2009 roku wyniosła 2,3 biliona USD, co stanowi 12,7 proc. całkowitego importu tych państw. Taka skala ograniczeń negatywnie wpływa na płynność międzynarodowych łańcuchów dostaw, zwiększa koszty produkcji oraz zmusza firmy do zmiany strategii zakupowych i produkcyjnych.

Eksport: nowe bariery i zmiany dynamiki

W 2024 roku eksportowe ograniczenia wprowadzone przez kraje G20, mimo że mniej liczne niż importowe, miały istotny wpływ na globalny handel. WTO oszacowało ich wartość na 231 mld USD, co stanowi 0,9 proc. światowego eksportu. Ograniczenia te obejmowały przede wszystkim:

• paliwa kopalne – 23,7 proc. ograniczeń dotyczyło ropy, gazu i innych produktów energetycznych;
• produkty farmaceutyczne – 7,1 proc. restrykcji dotyczyło leków i materiałów medycznych;
• produkty rolne – znaczący odsetek restrykcji obejmował eksport pszenicy, ryżu i nawozów, co wpłynęło na destabilizację rynków żywnościowych.

Od 2020 roku liczba ograniczeń eksportowych rosła z powodu pandemii, wojny w Ukrainie oraz kryzysów żywnościowych. Choć w ostatnim roku tempo wprowadzania nowych restrykcji nieco spadło, ich łączna wartość wzrosła o 89 proc. rok do roku.

Geopolityka a handel międzynarodowy

Z raportu wynika, że ograniczenia eksportowe i importowe są często narzędziem geopolitycznym, używanym w odpowiedzi na napięcia międzynarodowe. Wojna w Ukrainie, konflikty handlowe między USA a Chinami oraz kryzys klimatyczny zmuszają kraje do podejmowania działań mających na celu ochronę własnych gospodarek. Przykładem są ograniczenia na eksport zaawansowanych komponentów technologicznych wprowadzane przez Stany Zjednoczone, które mają na celu ograniczenie dostępu Chin do kluczowych technologii. Z kolei Unia Europejska wprowadza podobne restrykcje, jednocześnie inwestując w rozwój lokalnych zdolności produkcyjnych.

Środki wspierające handel: równoważenie wpływów

Pomimo wzrostu liczby ograniczeń kraje G20 wprowadziły także środki ułatwiające handel, których łączna wartość wyniosła 1,07 bln USD. Działania te obejmowały redukcje ceł, uproszczenie procedur celnych oraz zniesienie kwot eksportowych na wybrane produkty. Najbardziej skorzystały na tym sektory związane z energią odnawialną i technologiami niskoemisyjnymi.

Środki wspierające handel są kluczowe w kontekście zrównoważonego rozwoju i transformacji energetycznej. W raporcie podkreślono, że obniżki ceł na panele słoneczne czy komponenty do baterii mogą przyczynić się do zwiększenia inwestycji w zielone technologie.

Konsekwencje dla globalnej gospodarki

Rosnąca liczba barier handlowych ma poważne konsekwencje dla firm i konsumentów. Zwiększone koszty importu prowadzą do wyższych cen produktów, co wpływa na siłę nabywczą konsumentów. Firmy z kolei muszą dostosowywać swoje strategie, inwestując w lokalne zaplecze produkcyjne i dywersyfikację łańcuchów dostaw.

Dla krajów rozwijających się ograniczenia eksportowe na żywność i nawozy zwiększają ryzyko niestabilności rynków, podczas gdy kraje rozwinięte stawiają na regionalizację handlu. Zjawisko to, choć zrozumiałe z punktu widzenia bezpieczeństwa narodowego, ogranicza efektywność międzynarodowej wymiany.

Raport WTO za 2024 rok ujawnia rosnący wpływ ograniczeń handlowych na globalną gospodarkę. Z jednej strony restrykcje importowe i eksportowe zwiększają napięcia geopolityczne, z drugiej zaś środki wspierające handel otwierają nowe możliwości, zwłaszcza w sektorach związanych z zielonymi technologiami i zrównoważonym rozwojem. Dla firm kluczowa będzie elastyczność, szybkie reagowanie na zmiany oraz inwestycje w innowacje.

Źródło: WTO, Report On G20 Trade Measures