Przemysł 4.0 – podstawowe informacje

Czym jest przemysł 4.0?

Przemysł 4.0 to oznaczenie zachodzących obecnie w przemyśle zmian w zakresie cyfrowym, technologicznym i społecznym. Zawiera on w sobie szerokie spektrum innowacyjnych rozwiązań z zakresu automatyzacji, przetwarzania danych w chmurze lub internecie rzeczy (z j ang. Internet of Things – IoT).

Termin Przemysł 4.0 został po raz pierwszy użyty w 2011 roku na targach w Hanowerze. Nawiązuje on do historii rewolucji przemysłowych, które następowały jedna po drugiej od końca XIX wieku do początku XXI. Jak wiadomo pierwsza z rewolucji przemysłowych wywołana była wynalezieniem maszyn parowych. Druga była związana z produkcją masową, zaś w latach siedemdziesiątych XX wieku pojawił się Przemysł 3.0. Był on rezultatem wprowadzenia Internetu i urządzeń elektronicznych.

Według raportu Agencji Rozwoju Przemysłu (ARP) z 2020 roku, zarówno automatyzacja, jak i robotyzacja mocno wpłyną na rynek pracy w trzeciej dekadzie XXI wieku, a dostosowanie się przedsiębiorstw pod względem kompetencji do wymagań Przemysłu 4.0 będzie kluczowe z punktu widzenia ich konkurencyjności. Roboty mogą wykonywać zadania wymagające niekorzystnych warunków pracy, jednocześnie zastępując powtarzalną i mechaniczną pracę ludzką. Istotnym elementem Przemysłu 4.0 jest też coraz dalej idąca integracja systemów CPS (ang. cyber-physical systems czyli systemów fizyczno-cybernetycznych) co przekłada się na stosowanie sztucznej inteligencji przy produkcji, dynamicznej kontroli produkcyjnej, jak i bieżącego dostępu do informacji.

Unia Europejska dostrzega duży potencjał Przemysłu 4.0. Efektem tego jest przeznaczenie przez Europejską Radę ds. Innowacji (EIC), w samym tylko roku 2022, budżetu w wysokości 1,7 mld Euro na innowacyjne rozwiązania. W ramach wsparcia unijnego prowadzone są trzy główne inicjatywy:

• „Pionier” dla multidyscyplinarnych zespołów badawczych,
• „Transformacja” mająca na celu przekształcić wyniki badań na konkretne rozwiązania,
• „Akcelerator” dla startupów i MŚP, wart 1,16 mld euro.

Przemysł 4.0 a polskie MŚP

Przemysł 4.0 ma istotne przełożenie na działalność MŚP, ale wymaga istotnych nakładów finansowych i zaangażowania ze strony przedsiębiorstw. Znajduje to swoje odzwierciedlenie w programach i ulgach proponowanych przez Rząd. Program PARP z naborem zakończonym w 2021 roku oferował dofinansowanie w wysokości do 800 000 zł dla małych i średnich firm w celu przygotowania pod transformację przemysłową 4.0.  

W programie Nowego Polskiego Ładu natomiast znalazła się ulga poświęcona robotyzacji. Dodatkowo, warto pamiętać również o wielu innych, pośrednio powiązanych programach i ulgach, jak np. uldze i zwolnieniach dla Centrów Badawczo-Rozwojowych, czy ulgach na prototyp lub wsparcie innowacyjnych pracowników.  

Niestety wg raportu ARP z 2020 roku Polska nadal odczuwa niedobory pod względem kompetencji cyfrowych, kluczowych do rozwoju Przemysłu 4.0. Niedobory te od lat są wspominane przez prezesów firm w Europie Środkowo-Wschodniej jako kluczowe i wpływające w znaczący sposób na plany rozwojowe firm.

Problem ten dotyka nie tylko pracowników niższego szczebla, ale też kadry kierowniczej, która nie posiada umiejętności rozpoznania negatywnego wpływu deficytu kompetencji cyfrowych. ARP ocenia, że jest to jeden z najważniejszych czynników hamujących rozwój MŚP nie tylko w Polsce. Ponad 70% przedsiębiorstw w Europie deklaruje, że „braki w zakresie kompetencji pracowników hamują ich zdolności inwestycyjne”.

Jak przygotować się do Przemysłu 4.0?

Przemysł 4.0 będzie wymagał od nas zarówno kompetencji miękkich, transwersalnych, jak i tradycyjnych umiejętności technicznych, w tym cyfrowych.

Z powodu szybkiego tempa rozwoju technologii, a wyniku tego błyskawicznej dezaktualizacji umiejętności zarówno wśród osób o niskich kwalifikacjach zawodowych, jak i wśród pracowników wykwalifikowanych, rośnie zapotrzebowanie na szkolenia.

Eksperci Światowego Forum Ekonomicznego szacują, że każda osoba pracująca na świecie powinna zostać objęta szkoleniami w wymiarze 101 dni. Obecnie systemy edukacji formalnej, pozaformalnej i nieformalnej nie są w stanie w pełni zaspokoić rosnących potrzeb gospodarki 4.0. W związku z powyższym kluczowe jest regularne inwestowanie w podnoszenie kompetencji pracowników na różnych szczeblach.

Dalsze kroki

Dziękujemy za zapoznanie się z pierwszym artykułem z cyklu poświęconego Przemysłowi 4.0. Kolejne zagadnienia zostaną opisane w kolejnych artykułach w ramach cyklu poświęconego Przemysłowi 4.0.

Warto również zapoznać się z publikacją ARP (część 1 i część 2) dotyczącą Kompetencji 4.0, oraz Radarem Innowacji Przemysłu 4.0, raportem autorstwa Hub4industry oraz Ministerstwa Rozwoju i Technologii.

Chcesz się dowiedzieć więcej na temat Przemysłu 4.0? Zapraszamy do rejestracji na PAIH Forum Biznesu, które odbędzie się już 5 października na Stadionie Narodowym w Warszawie.

Bibliografia

Barton, M.; Budjac, R.; Tanuska, P.; Gaspar, G. i Schreiber, P. “Identification Overview of Industry 4.0 Essential Attributes and Resource-Limited Embedded Artificial-Intelligence-of-Things Devices for Small and Medium-Sized Enterprises.” Applied Sciences 2022, 12, 5672.

Głomb, K., (2020) Kompetencje 4.0. Część I: Cyfrowa transformacja rynku pracy i przemysłu w perspektywie roku 2030, Agencja. Rozwoju Przemysłu, Warszawa.

Głomb, K., (2020) Kompetencje 4.0. Część II: Edukacja dla przemysłu 4.0 – wyzwania dla Polski, Agencja. Rozwoju Przemysłu, Warszawa.

Ng , T.C.; Lau, S.Y.; Ghobakhloo, M.; Fathi, M. i Liang, M.S. “The Application of Industry 4.0 Technological Constituents for Sustainable Manufacturing: A Content-Centric Review”. Sustainability 2022, 14, 4327.