Bośnia i Hercegowina – rynek w fazie transformacji

Bośnia i Hercegowina (BiH) to nie tylko rozwijający się rynek liczący 3,2 mln mieszkańców, ale także strategiczne ogniwo między Unią Europejską a Bałkanami Zachodnimi. Choć kraj nie należy jeszcze do UE, jego przepisy są stopniowo dostosowywane do unijnego acquis communautaire, co zwiększa przejrzystość i stabilność dla eksporterów.

Bośnia i Hercegowina składa się z dwóch autonomicznych jednostek – Federacji Bośni i Hercegowiny (FBiH) oraz Republiki Serbskiej (RS), a także dystryktu Brczko o odrębnym statusie. Każda z tych części ma własne systemy prawne, podatkowe i administracyjne, co wpływa na sposób prowadzenia działalności gospodarczej. Dla eksporterów działających zdalnie przez lokalnych dystrybutorów różnice te są mniej istotne, ale firmy planujące przedstawicielstwo, sprzedaż bezpośrednią lub udział w przetargach publicznych muszą precyzyjnie określić, w której części kraju działa ich partner. Na przykład przedsiębiorstwo z Sarajewa (FBiH) podlega innym regulacjom niż to z Banja Luki (RS).

Gospodarka BiH – stabilny, choć powolny wzrost

Według Banku Centralnego Bośni i Hercegowiny PKB kraju w 2024 roku wzrósł o 2,5 proc, a prognozy na 2025 rok wskazują na wzrost na poziomie 2,8-3 proc. Inflacja, która w 2022 roku wynosiła 7,9 proc., spadła do 5,8 proc. w 2024 roku. Bezrobocie utrzymuje się na poziomie około 15 proc., co zapewnia dostępność siły roboczej, ale ogranicza siłę nabywczą konsumentów.

Z perspektywy eksportowej największy potencjał mają sektory B2B, takie jak przemysł, budownictwo czy rolnictwo. Rynek konsumencki jest chłonny w segmencie produktów średnio- i niskobudżetowych, choć rośnie zainteresowanie towarami premium, szczególnie ekologicznymi lub z unijnym certyfikatem pochodzenia.

Kluczowe sektory dla polskiego eksportu

Bośnia i Hercegowina, mimo niewielkiej skali rynku, charakteryzuje się strukturalnym niedoborem wielu kategorii produktów i technologii. Import odgrywa istotną rolę w zaspokajaniu potrzeb zarówno sektora publicznego, jak i prywatnego. W ostatnich latach, dzięki inwestycjom infrastrukturalnym, modernizacji przemysłu i rosnącym oczekiwaniom konsumentów, pojawiły się wyraźne obszary, w których popyt na produkty z zagranicy systematycznie rośnie.

Analiza danych Bośniackiego Urzędu Statystycznego (BHAS), Agencji Promocji Inwestycji Zagranicznych (FIPA) oraz rządowego Programu Reform Ekonomicznych (ERP BiH) pozwala wyodrębnić sektory, które dla polskich eksporterów mogą być szczególnie atrakcyjne. Są to branże, w których Bośnia i Hercegowina nie dysponuje wystarczającym potencjałem produkcyjnym, a jednocześnie stawia na ich rozwój w ramach krajowych strategii modernizacyjnych.

Co istotne, w wielu z tych obszarów polskie firmy mogą konkurować nie tylko ceną, ale przede wszystkim jakością produktów, doświadczeniem eksportowym oraz elastycznością w dostosowywaniu oferty do lokalnych wymagań.

Sektory o największym potencjale importowym, w których szanse na rozwój sprzedaży dla polskich przedsiębiorców są szczególnie obiecujące:

1. Maszyny i urządzenia przemysłowe
   BiH ma tradycje przemysłowe, ale jej infrastruktura techniczna wymaga modernizacji. Zapotrzebowanie obejmuje maszyny do obróbki metalu, obrabiarki CNC, urządzenia pakujące oraz systemy automatyki przemysłowej. Polskie firmy mogą dostarczać komponenty linii produkcyjnych czy sprzęt spawalniczy.
2. Budownictwo i materiały wykończeniowe
   Inwestycje w infrastrukturę publiczną (drogi, wodociągi) oraz budownictwo mieszkaniowe i hotelowe (szczególnie w Sarajewie) generują popyt na okna, drzwi, farby, kleje i systemy ociepleń. Rośnie również zapotrzebowanie na wyposażenie wnętrz o europejskim standardzie.
3. Produkty rolno-spożywcze
   W 2023 roku BiH importowała żywność o wartości ponad 2 mld euro, co wynika z braku samowystarczalności żywnościowej. Polskie wędliny, nabiał, przetwory warzywne, gotowe dania oraz żywność bio i bezglutenowa mają szansę na sukces, zwłaszcza w segmencie średniobudżetowym.
4. Sprzęt medyczny
   Po pandemii COVID-19 BiH inwestuje w system opieki zdrowotnej, importując sprzęt diagnostyczny, wyposażenie szpitalne i urządzenia laboratoryjne. Polskie firmy mogą konkurować w tym sektorze dzięki wysokiej jakości produktów spełniających unijne normy.

Regulacje celne i certyfikacyjne

Bośnia i Hercegowina, choć formalnie pozostaje poza Unią Europejską, od lat konsekwentnie integruje się z europejskimi strukturami gospodarczymi. Podstawą tych relacji jest Układ o stabilizacji i stowarzyszeniu, obowiązujący od 2015 roku, oraz członkostwo w Środkowoeuropejskim Porozumieniu o Wolnym Handlu (CEFTA).

W praktyce oznacza to, że dla polskich firm eksport do BiH jest znacznie łatwiejszy niż do wielu innych krajów spoza UE:

• Cła: Większość towarów przemysłowych z UE jest zwolniona z cła po przedstawieniu świadectwa pochodzenia EUR.1. Towary niespełniające reguł pochodzenia mogą podlegać stawkom celnym od 5 proc. do 15 proc. (klasyfikacja TARIC).
• VAT: Jednolita stawka 17 proc. jest pobierana przy odprawie celnej. Importer z BiH może odzyskać VAT, ale jeśli polska firma sprzedaje na warunkach DDP (z dostawą i odprawą po stronie sprzedawcy), musi liczyć się z koniecznością zarejestrowania się do VAT w BiH – co jest procedurą skomplikowaną i wymagającą lokalnego pełnomocnika,
• Certyfikaty i normy: Znak CE nie jest obowiązkowy, ale często oczekiwany w przetargach. Produkty spożywcze, cosmetics czy wyroby medyczne wymagają rejestracji w lokalnych instytucjach, takich jak Agencja ds. Bezpieczeństwa Żywności (BASBiH) lub Agencja ds. Leków i Wyrobów Medycznych (ALMBIH). Etykiety muszą być przetłumaczone na język serbsko-chorwacki, a niektóre towary (np. chemikalia, AGD) wymagają badań w lokalnych laboratoriach.
• Procedury: Rejestracja produktów, np. napojów funkcjonalnych, trwa średnio 3–6 tygodni i wymaga pełnej dokumentacji, w tym składu i świadectw jakości.

Praktyczna checklista dla eksportera

Bośnia i Hercegowina, choć coraz bardziej otwarta na współpracę gospodarczą, pozostaje rynkiem wymagającym uważnego planowania. Sam potencjał sektora czy preferencyjne warunki handlu to za mało – sukces zależy od właściwego przygotowania na etapie operacyjnym.

W eksporcie do BiH liczy się nie tylko znajomość przepisów, ale też umiejętność dostosowania procesu sprzedaży do lokalnych realiów: administracyjnych, podatkowych i kulturowych. Dlatego przed rozpoczęciem działalności na tym rynku należy przeanalizować kilka istotnych kwestii:

• cło i preferencje – sprawdź klasyfikację towaru (TARIC) i uzyskaj świadectwo EUR.1;
• VAT – określ warunki INCOTERMS i status importera; rozważ współpracę z lokalnym dystrybutorem;
• certyfikacja – zweryfikuj lokalne wymogi dla produktu (np. rejestracja kosmetyków w ALMBIH);
• partner biznesowy – doprecyzuj, w której części BiH działa (FBiH, RS, Brčko);
• obecność lokalna – rozważ przedstawicielstwo lub udział w targach branżowych;
• cierpliwość – przygotuj się na dłuższe procedury administracyjne.

Bośnia i Hercegowina to rynek wymagający wytrwałości, ale charakteryzujący się lojalnością i przewidywalnością. Dziś wciąż pozostaje na uboczu głównych szlaków eksportowych, co daje przewagę pierwszym graczom. Dla polskich firm gotowych zainwestować czas w zrozumienie lokalnych realiów i zbudowanie zaufania BiH może stać się nie tylko dodatkowym źródłem przychodów. W czasach, gdy konkurencja rośnie na rynkach rozwiniętych, warto spojrzeć na te, które dopiero się otwierają.

Źródła:

• Agencja Statystyczna BiH (BHAS)
• Międzynarodowy Fundusz Walutowy
• Agencja Promocji Inwestycji Zagranicznych BiH (FIPA)
• Układ o Stabilizacji i Stowarzyszeniu