Nadzieja na większe otwarcie algierskiego rynku

3 kwietnia br. Souhila Abellache, pełniąca funkcję doradczyni nowego ministra handlu Algierii, ogłosiła w publicznym radiu rozpoczęcie przeglądu systemu pozataryfowych barier handlowych wprowadzonych w 2022 r. Zapowiedź ta, wraz z wchodzącą w życie liberalizacją prawa inwestycyjnego, stwarza nadzieję na odejście od trwającego od kilkunastu lat trendu protekcjonistycznego w algierskiej gospodarce.

Wieloletni trend protekcjonistyczny

Trend wprowadzania protekcjonistycznych rozwiązań gospodarczych rozpoczął się w 2009 r. wraz z obowiązywaniem zasady, że każda inwestycja zagraniczna w tym kraju musi być zawarta w partnerstwie z firmą algierską mającą 51 proc. w spółce joint venture. Ważnym motorem protekcjonistycznych regulacji był notowany od 2014 r. spadek cen węglowodorów na rynkach światowych (głównego źródła dochodów z eksportu dla Algierii), skutkujący deficytem w handlu zagranicznym. Następnie od 2013 r. wprowadzano kontyngenty na import samochodów, którego ostatecznie zakazano w 2019 r. W tym samym roku wprowadzono podatek od importu produktów, których odpowiedniki są wytwarzane w kraju w wysokości 30-200 proc. Z kolei w 2022 r. utworzono Państwową Agencję Promocji Handlu Zagranicznego ALGEX i powołano przy niej radę ustalającą listę produktów, których import jest zakazany, co głównie dotyczy towarów wysokoprzetworzonych. Celem protekcjonistycznej polityki było zatrzymanie odpływu rezerw dewizowych, zrównoważenie bilansu handlowego, zatrzymanie wzrostu zadłużenia zagranicznego i zmniejszenie bezrobocia poprzez zmuszenie dawnych importerów do przeniesienia części produkcji do Algierii. Pierwsze trzy założenia zostały zrealizowane. Rezerwy dewizowe w 2022 r. wyniosły 60 mld dol., bilans handlowy stał się minimalnie dodatni, zadłużenie zagraniczne wyniosło zaledwie 3 proc. PKB. Stopa bezrobocia pozostała jednak na poziomie 13 proc. Równocześnie w latach 2013-2022 doszło do prawie trzykrotnego wzrostu cen samochodów i części samochodowych, a inflacja na początku 2023 r. wyniosła 9proc. Zasada 51/49 hamowała również napływ inwestycji zagranicznych.

Szansa na liberalizację

Po osiągnięciu apogeum władze Algierii rozpoczynają stopniową liberalizację gospodarki. W 2022 r. uchwalono nowe prawo inwestycyjne. Jego ostatnie przepisy weszły w życie w marcu br. Zgodnie z nimi zniesiona została konieczność posiadania algierskiego współudziałowca. Wprowadzono też następujące ułatwienia dla inwestycji w sektorach strategicznych (górnictwo, energetyka, hodowla ryb i rybołówstwo, przemysł rolno-spożywczy, farmaceutyka, IT): zwolnienie z ceł, opłat administracyjnych i VAT produktów importowanych na cele tych inwestycji oraz zwolnienie z podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) i prawnych (CIT) przez okres 3-5 lat od rozpoczęcia eksploatacji inwestycji. Natomiast w przypadku inwestycji z dowolnych sektorów, charakteryzujących się tworzeniem dużej liczby miejsc pracy wprowadzono zwolnienia z PIT i CIT przez okres 5-10 lat od rozpoczęcia eksploatacji oraz możliwość budowy części infrastruktury przez państwo. Powołano również rządową agencją APPI będącą jedynym punktem kontaktowym do załatwiania spraw inwestorów. Z początkiem 2023 r. zliberalizowany został zakaz importu samochodów. Obecnie firmy, które otworzą fabrykę samochodów w Algierii, otrzymują licencję importową. Jako pierwszy z tej opcji skorzystał FIAT.

W marcu br. stanowisko ministra handlu stracił orędownik protekcjonizmu Kamel Rezig. Zastąpił go były dyrektor targów SAFEX Tayeb Zitouni. Zgodnie z deklaracją jego doradczyni p. Adbellache w ciągu najbliższych miesięcy ma się odbyć przegląd barier pozataryfowych. Prawdopodobnie część zakazów importowych zostanie zniesiona.

Potencjał ekonomiczny kraju

Sytuacja gospodarcza i finansowa kraju znacząco się poprawiła w wyniku wzrostu cen węglowodorów na rynkach światowych i w konsekwencji wzrostu dochodów z ich eksportu z 35 mld USD w 2021 r. do 60 mld w roku ubiegłym. W wyniku odchodzenia przez UE od zakupu węglowodorów z Rosji Algieria staje się jednym z kluczowych dostawców gazu do Europy. Długofalowo czyni to Algierię krajem o stabilnych i rosnących dochodach. W 2022 r. kraj ten zaspokajał 12 proc. europejskich potrzeb importowych w tym obszarze. Algieria dostarcza gaz głównie do Włoch, Hiszpanii i Francji. Szczególne znaczenie miała zawarta w ubiegłym roku umowa o zwiększeniu do 2024 r. dostaw algierskiego gazu do Włoch z 22 mld m3 do 32 mld rocznie. Już w 2022 roku dostawy były zwiększone o 2 mld, co pozwoliło Włochom wypełnić swoje magazyny przed zimą i de facto uniezależnić się od Rosji. Należy dodać, że oprócz węglowodorów Algieria ma także wielkie zasoby energii odnawialnej, szczególnie słonecznej, a także zielonego wodoru. Dla Europy wsparcie algierskiej transformacji energetycznej ma strategiczne znaczenie. Algierskie zasoby OZE mogą stać się ważną częścią europejskiego miksu energetycznego, który według planów będzie w znacznej mierze oparty właśnie na energetyce odnawialnej i przeciwdziałaniu zmianom klimatu.

Algieria ma ambicje pełnienia roli pośrednika w eksporcie europejskich towarów do państw Afryki Subsaharyjskiej. Służyć ma temu jej członkostwo w Afrykańskiej Kontynentalnej Strefie Wolnego Handlu (AfCFTA), która formalnie rozpoczęła swoje funkcjonowanie 1 stycznia 2021 r. Podpisana przez ponad 50 krajów i ratyfikowana przez większość z nich umowa ma znacząco zintensyfikować wewnątrzafrykańske relacje handlowe. Dziś jedynie 10 proc. wymiany handlowej państw afrykańskich odbywa się w ramach kontynentu. Szacuje się, że samo wejście w życie AfCFTA poprzez ułatwienia w postaci liberalizacji taryf celnych i likwidację barier pozataryfowych do 2035 roku podniesie możliwości eksportowe Afryki o 30 proc., natomiast handel wewnątrzkontynentalny wzrośnie o 80 proc. Algieria ma realne szanse na pośredniczenie w eksporcie towarów do Nigru, Nigerii, Libii i Czadu. Pomóc ma w tym m.in. budowa gazociągu i autostrady z Nigerii do Algierii.

Wnioski

Rynek algierski jest wymagający i początkowo trudno dostępny. Jednocześnie jednak jest on największym rynkiem Maghrebu i w pewnych niszach może przynosić znaczące zyski. Przy dotychczasowych obostrzeniach polskie firmy sprzedawały do Algierii towary za kwotę ok. 700 mln dol. rocznie. Były to głównie zboże, mleko w proszku, części samochodowe, sprzęt górniczy i aparatura medyczna. Oczywiście zapowiadana obecnie liberalizacja importu w Algierii nie będzie mieć charakteru przełomowego i nie należy spodziewać się całkowitego otwarcia rynku. Jednak spodziewane ułatwienia mogą okazać się znaczące dla polskich producentów maszyn rolniczych, maszyn przemysłowych i różnego rodzaju specjalistycznych technologii służących rozwojowi przemysłu. Z kolei w przypadku towarów wysokoprzetworzonych, zwłaszcza produktów spożywczych czy kosmetyków, w dalszym ciągu warunkiem koniecznym do wejścia na rynek pozostanie przeniesienie części produkcji lub konfekcjonowania do Algierii.

Autorzy: Jan Linkowski, chargé d’affaires Ambasady RP w Algierze, Maciej Klósak, Kierownik ZBH w Casablance, Maciej Pawłowski, Business Development Manager ZBH w Algierze

Tekst zawiera prywatne opinie autorów