Zmiany w ustawie sankcyjnej – jak nowe przepisy wpłyną na handel

26 lutego 2025 r. weszła w życie nowelizacja krajowej ustawy sankcyjnej, która dostosowuje polskie przepisy do nowych pakietów sankcji nałożonych na Rosję i Białoruś w związku z wojną w Ukrainie. Zmiany mają na celu uszczelnienie systemu i przeciwdziałanie obchodzeniu restrykcji handlowych.

Nowelizacja krajowej ustawy sankcyjnej jest reakcją na rosnące ryzyka związane z obchodzeniem restrykcji handlowych, nałożonych przez Unię Europejską na Rosję i Białoruś. Dane Krajowej Administracji Skarbowej wskazują, że w ostatnich latach znacząco wzrósł eksport towarów podwójnego zastosowania i krytycznych komponentów do państw trzecich, które mogą pośredniczyć w ich dalszej sprzedaży do Rosji.

Szczególnym obszarem ryzyka są państwa należące do Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej (EUG) – Kazachstan, Kirgistan i Armenia – które nie wdrożyły sankcji na Rosję i Białoruś. Nowe przepisy mają uszczelnić system i nałożyć dodatkowe obowiązki na eksporterów oraz importerów, zwiększając transparentność obrotu towarowego.

Główne założenia nowelizacji

Nowelizacja ustawy o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę wprowadza nowe obowiązki dla eksporterów i importerów towarów objętych sankcjami. Dotyczą one m.in.:

• nowych wymagań dokumentacyjnych – przedsiębiorcy eksportujący towary do państw trzecich, które mogą uczestniczyć w obchodzeniu sankcji, będą musieli składać oświadczenia eksportera oraz, w wybranych przypadkach, oświadczenia producenta;
• zaostrzenia kontroli eksportu – szczególna uwaga zostanie zwrócona na eksport do krajów EUG, gdzie ryzyko omijania sankcji jest największe;
• obowiązku przedstawiania dowodu odprawy celnej – eksporterzy będą zobligowani do dostarczenia dokumentów potwierdzających odprawę towarów w kraju przeznaczenia w ciągu 45 dni od wyprowadzenia towaru poza obszar celny UE.

Najważniejsze zmiany w obowiązkach eksporterów

Nowelizacja ustawy sankcyjnej przewiduje dwa główne typy oświadczeń, które będą wymagane od podmiotów gospodarczych:

1. Oświadczenie eksportera

Każdy eksporter wysyłający towary objęte sankcjami do krajów wysokiego ryzyka lub przewożący je tranzytem przez Rosję lub Białoruś będzie musiał złożyć oświadczenie eksportera. Dokument ten potwierdzi:

• dane użytkownika końcowego,
• że towar nie będzie przekierowany do Rosji ani Białorusi,
• że w procedurze tranzytu towary nie będą podlegały odsprzedaży, przetwarzaniu ani składowaniu.

Eksporter będzie zobowiązany do oznaczania w zgłoszeniu celnym specjalnego kodu 7P60. Kod ten wskazuje, że zgłoszenie celne zawiera wymagane oświadczenie. W razie potrzeby organ celny może zażądać przesłania skanu lub nawet oryginału tego dokumentu. Przedsiębiorcy powinni zadbać o właściwą archiwizację tych dokumentów, ponieważ mogą okazać się one niezbędne w przypadku kontroli.

2. Oświadczenie producenta

W przypadku transakcji o podwyższonym ryzyku obejścia sankcji naczelnik urzędu celno-skarbowego może zażądać od eksportera przedstawienia oświadczenia producenta. Producent będzie musiał wykazać, że podjął działania w celu ustalenia końcowego użytkownika towarów i ich legalnego wykorzystania. Obowiązek ten może dotyczyć np. eksportu do Kazachstanu, Kirgistanu czy Armenii.

3. Dokument potwierdzający odprawę celną

Eksporterzy będą zobligowani do dostarczenia dowodu odprawy celnej w kraju przeznaczenia w ciągu 45 dni od wywozu towarów z UE. Dokument ten może obejmować m.in.:

• potwierdzenie odprawy w systemie celnym kraju docelowego,
• listy przewozowe,
• dowody magazynowe,
• dokumenty odprawy elektronicznej.

W przypadku problemów z dotrzymaniem terminu eksporter może złożyć wniosek o jego przedłużenie.

Największe ryzyka i kierunki objęte szczególną kontrolą

Analiza KAS wykazała, że kluczowe znaczenie w obchodzeniu sankcji mają kraje EUG. W latach 2021-2024 gwałtownie wzrósł eksport m.in. maszyn, urządzeń elektrycznych i pojazdów do Kazachstanu, Armenii i Kirgistanu. Nowelizacja ma przeciwdziałać nielegalnym transferom poprzez nałożenie większej odpowiedzialności na eksporterów.

Konsekwencje dla przedsiębiorców

Nowe przepisy oznaczają dla firm konieczność wdrożenia dodatkowych procedur należytej staranności, zwiększone obowiązki dokumentacyjne oraz większe ryzyko kar finansowych za naruszenie przepisów.

Ministerstwo Finansów zapowiedziało opracowanie wytycznych dla urzędów celnych, aby zapewnić jednolitą interpretację przepisów.

Jeśli chcesz wiedzieć więcej, na stronie PUESC znajdziesz prezentację z webinaru Departamentu Ceł MF oraz odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania.

Źródło: Ministerstwo Finansów, Krajowa Administracja Skarbowa