Artykuł

Polska apeluje o zmiany w umowie UE-Mercosur

10.12.2024

Umowa handlowa między Unią Europejską a krajami Mercosur budzi kontrowersje w wielu państwach członkowskich. Polska, wyrażając sprzeciw wobec jej obecnych zapisów, wskazuje na zagrożenia dla sektora rolnego, bezpieczeństwa konsumentów oraz ochrony środowiska. Jakie są główne obawy i potencjalne konsekwencje tej umowy?

Negocjowana od 1999 roku umowa między Unią Europejską a krajami Mercosur (Brazylia, Argentyna, Paragwaj, Urugwaj) ma na celu stworzenie największej na świecie strefy wolnego handlu, obejmującej około 780 milionów ludzi. Zakłada ona zniesienie większości ceł i barier taryfowych, co ma ułatwić wymianę handlową między tymi regionami. Jednak polski rząd oraz przedstawiciele sektora rolnego wyrażają obawy, że obecne zapisy umowy mogą przynieść więcej szkód niż korzyści dla krajowej gospodarki.

W 2023 roku wartość eksportu produktów rolno-spożywczych z Polski osiągnęła 51,8 mld euro, co stanowiło 14,7 proc. całkowitego eksportu kraju. Tak znaczący udział sektora rolnego w polskim eksporcie podkreśla jego kluczowe znaczenie dla gospodarki. Wprowadzenie umowy UE-Mercosur w jej obecnym kształcie budzi obawy o wypieranie polskich produktów z rynków europejskich przez tańsze towary z Ameryki Południowej.

Obawy polskiego sektora rolnego

Eksport pod presją

Polska jest jednym z czołowych eksporterów produktów rolno-spożywczych w Unii Europejskiej. Główne produkty eksportowe to:

• mięso drobiowe: Polska jest największym producentem i eksporterem drobiu w UE. W 2023 roku eksport mięsa drobiowego wyniósł około 2,7 mld euro, co stanowiło 41 proc. wartości eksportu mięsa, przetworów mięsnych i żywca.
• produkty mleczne: Eksport produktów mlecznych, takich jak sery i mleko w proszku, odgrywa kluczową rolę w polskim handlu zagranicznym. W 2023 roku wartość eksportu produktów mlecznych z Polski wyniosła 3,28 mld euro.
• przetwory owocowe i warzywne: Polska jest jednym z największych eksporterów jabłek na świecie, a także znaczącym dostawcą przetworów owocowych i warzywnych. Według danych Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w 2023 roku eksport przetworów warzywnych osiągnął wartość 935 mln euro, a przetworów owocowych – 1,95 mld euro.

Wprowadzenie umowy UE-Mercosur może znacząco wpłynąć na konkurencyjność polskich produktów na rynkach europejskich. Tańsze produkty z krajów Mercosur, gdzie koszty produkcji są niższe, mogą zdominować rynek, wypierając polskie towary. Przykładowo, umowa przewiduje kontyngent taryfowy na import 99 tys. ton mięsa wołowego z krajów Mercosur do UE, co stanowi około 1,2 proc. unijnej konsumpcji wołowiny.

Zagrożenia dla polskiej wsi

Polskie rolnictwo opiera się głównie na małych i średnich gospodarstwach rodzinnych. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego z Powszechnego Spisu Rolnego 2020 w Polsce funkcjonowało ponad 1,3 miliona gospodarstw rolnych, z czego większość to gospodarstwa rodzinne. Wprowadzenie umowy UE-Mercosur może doprowadzić do spadku cen produktów rolnych na rynku europejskim, co bezpośrednio wpłynie na dochody polskich rolników. W rezultacie wiele gospodarstw może stanąć przed widmem bankructwa, co z kolei wpłynie na depopulację obszarów wiejskich i pogorszenie sytuacji społeczno-ekonomicznej na wsi.

Różnice w standardach produkcji

Niższe normy jakości i bezpieczeństwa

Unia Europejska narzuca swoim producentom rygorystyczne standardy dotyczące jakości i bezpieczeństwa żywności, ochrony środowiska oraz dobrostanu zwierząt. Tymczasem w krajach Mercosur standardy te są często mniej restrykcyjne. Na przykład w Brazylii dozwolone jest stosowanie pestycydów zakazanych w UE. W 2022 roku Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) stwierdził, że 10 proc. produktów spoza UE zawierało pozostałości pestycydów przekraczające unijne normy.

Import takich produktów może prowadzić do obniżenia standardów bezpieczeństwa żywności w UE, co budzi obawy konsumentów i organizacji prozdrowotnych. Polska Federacja Konsumentów podkreśla, że konsumenci mają prawo do bezpiecznej i zdrowej żywności, a import produktów niespełniających unijnych norm może to prawo naruszać.

Wpływ na zdrowie konsumentów

Wprowadzenie na rynek unijny produktów z krajów Mercosur, które mogą zawierać pozostałości pestycydów czy antybiotyków zakazanych w UE, stanowi potencjalne zagrożenie dla zdrowia konsumentów. Długotrwałe spożywanie takich produktów może prowadzić do negatywnych skutków zdrowotnych, w tym zwiększonego ryzyka wystąpienia chorób przewlekłych czy problemów hormonalnych. Organizacje konsumenckie w Polsce i innych krajach UE apelują o wprowadzenie skutecznych mechanizmów kontroli jakości produktów importowanych z krajów Mercosur.

Zrównoważony rozwój: brak zabezpieczeń

Wylesianie Amazonii i zmiany klimatyczne

Produkcja rolnicza w krajach Mercosur, szczególnie w Brazylii, przyczynia się do masowego wylesiania Amazonii, które jest jednym z głównych czynników globalnych zmian klimatycznych. Według raportu Greenpeace w latach 2010–2020 w Amazonii wycięto 50 milionów hektarów lasów – obszar równy powierzchni Hiszpanii.

Produkcja wołowiny jest główną przyczyną wylesiania – aż 80 proc. wykarczowanych terenów przeznacza się pod hodowlę bydła. Tymczasem Unia Europejska, deklarując dążenie do neutralności klimatycznej do 2050 roku, ryzykuje wspieranie nieodpowiedzialnych praktyk w krajach Mercosur poprzez zwiększony import takich produktów.

Polska apeluje o równowagę

Polski rząd podkreśla, że umowa powinna zawierać jasne mechanizmy ochrony środowiska i klimatu, które będą egzekwowane na każdym etapie współpracy handlowej. Minister rozwoju Krzysztof Paszyk podczas konferencji prasowej, która odbyła się 26 listopada 2024 roku, podkreślił, że „nie można pozwolić na to, aby zyski przemysłu były ważniejsze od ochrony środowiska i klimatu”.

Sprzeciw rolników i działania na szczeblu międzynarodowym

Protesty w Polsce i Europie

Sprzeciw wobec umowy UE-Mercosur jest silnie zauważalny nie tylko w Polsce, ale również w innych krajach UE, takich jak Francja czy Irlandia. W listopadzie 2024 roku polskie organizacje rolnicze zorganizowały protesty na przejściach granicznych, m.in. w Medyce i Świecku, blokując ruch w geście sprzeciwu wobec planowanego porozumienia. Przedstawiciele związków rolników obawiają się, że napływ tańszych produktów z Ameryki Południowej może zniszczyć lokalną produkcję.

Apel do Komisji Europejskiej

Polska, wraz z Francją, Irlandią i innymi państwami, które podzielają podobne obawy, apeluje do Komisji Europejskiej o renegocjację umowy i uwzględnienie interesów sektora rolnego oraz konsumentów. Przyjęta przez Radę Ministrów uchwała wskazuje na konieczność dokładnej analizy wpływu umowy na europejskie sektory wrażliwe, takie jak rolnictwo.

Polski sprzeciw wobec umowy UE-Mercosur to wyraz troski o przyszłość krajowego rolnictwa, bezpieczeństwo konsumentów oraz ochronę środowiska. Mając na uwadze globalne wyzwania, takich jak zmiany klimatyczne i konkurencja międzynarodowa, niezbędne jest tworzenie umów handlowych, które będą równoważyły interesy gospodarcze z wartościami społecznymi i ekologicznymi.

Źródła:

• Ministerstwo Rozwoju i Technologii, MRiT podtrzymuje negatywne stanowisko w sprawie umowy UE- Mercosur;
• Reuters, Why EU farmers are upset about Mercosur deal;
• Greepeace, How deforestation is pushing the Amazon to a climate tipping point;
• Eurostat – Agricultural Trade Statistics;
• Europeans Food Safety Authority, The 2022 European Union report on pesticide residues in food