Prawa własności intelektualnej w Egipcie

Własność intelektualna to „występujące w obrocie cywilnoprawnym dobra nieposiadające postaci materialnej”. Do tego rodzaju dóbr zaliczamy prawa autorskie, wynalazki, wzory użytkowe i przemysłowe czy znaki towarowe. Mimo że w fizycznym wymiarze nie istnieją (ewentualnie na papierze lub w zapisie cyfrowym), to ich wartość może być naprawdę ogromna.

Prawa własności intelektualnej są bardzo ważne w strategii inwestycyjnej firm, dlatego że:

• stanowią kluczowy element wzrostu i innowacji;
• zwiększają atrakcyjność inwestycji;
• są podstawą do inwestycji zagranicznych;
• są podstawowym czynnikiem długotrwałej współpracy;
• są elementem konkurencyjności innowacyjnego ekosystemu UE.

Często firmy zaniedbują kwestię ochrony dóbr niematerialnych aż do momentu, gdy problemy się pojawią, a wtedy może być za późno, bo skutki takich problemów mogą być już nieodwracalne.

Prawa własności intelektualnej w Egipcie – jak je chronić?

Pierwszym krokiem jest przeprowadzenie audytu w celu optymalizacji ochrony i wdrożenia odpowiednich praktyk. Następnie należy zgłosić swoje prawa własności przemysłowej w Polsce i rozszerzyć na kraj, w którym zamierzamy inwestować. Kolejnym krokiem jest dogłębne poznanie rynku i partnerów handlowych. Największa liczba naruszeń praw własności intelektualnej w Afryce leży właśnie po stronie lokalnego partnera handlowego, który może zarejestrować znak towarowy firmy zagranicznej, po czym zażądać od niej licencji albo zaproponować odsprzedanie praw do znaku towarowego na swoim lokalnym rynku. W rezultacie konieczne staje się opracowanie nowej strategii, zapłacenie lub dochodzenie swoich praw na drodze sądowej. Należy uważnie monitorować rynek, a w przypadku zauważenia naruszenia niezwłocznie zgłosić ten fakt do odpowiednich organów. Można przy tym skorzystać ze wsparcia Zagranicznych Biur Handlowych PAIH oraz ambasad.

Egipt ma podpisane wszystkie porozumienia międzynarodowe potrzebne do minimalnej ochrony oraz jej rozszerzania. Jest członkiem WTO. Funkcjonują zatem mechanizmy umożliwiające dochodzenie swoich praw.

Prawa własności intelektualnej w Egipcie obejmują znaki towarowe, prawa do wzorów przemysłowych, patenty, prawa autorskie i odmiany roślin.

Ustawa o własności intelektualnej nr 82 z 2002 r. z poprawkami w 2019 r. reguluje ochronę tych praw. Instytucjami, które zajmują się kwestiami własności intelektualnej w Egipcie, są: Urząd ds. Handlu Wewnętrznego i Rozwoju (ITDA), Egipski Urząd Patentowy (EGPO), Centralna Administracja ds. Badania i Certyfikacji Nasion (CASC). W pewnym zakresie ochrona praw własności intelektualnej może być egzekwowana poprzez Egipski Urząd Celny.

Procedura rejestracji znaku towarowego

Po złożeniu wniosku o rejestrację znak towarowy jest badany pod kątem zdolności rejestrowej. Następnie symbol znaku towarowego jest publikowany w Dzienniku Urzędowym. W okresie 2 miesięcy od daty publikacji można wnieść sprzeciw. W przypadku braku sprzeciwu znak towarowy jest rejestrowany, co potwierdza odpowiedni certyfikat.

Aby egzekwować swoje prawa własności intelektualnej na terenie Egiptu, gdy znak towarowy jest już zarejestrowany w Polsce na podstawie Porozumienia madryckiego, możliwe jest uzyskanie bezpośredniego certyfikatu od egipskiego ITDA. Odpowiednie służby przeprowadzą kontrolę pod kątem zgodności z prawem egipskim.

Przybliżony czas trwania procesu rejestracji znaku towarowego w Egipcie wynosi 12-14 miesięcy od daty zgłoszenia. Wydanie świadectwa rejestracji trwa około dwóch miesięcy.

Zarejestrowanie znaku towarowego wiąże się z kosztem administracyjnym w wysokości 70 USD. Natomiast jeśli firma chce przy tym skorzystać ze wsparcia miejscowych prawników, koszt waha się w okolicach 300 USD.

Rejestracja znaku towarowego jest ważna przez 10 lat od daty dokonania zgłoszenia i jest odnawialna bezterminowo na okresy 10-letnie. Wraz z wnioskiem o przedłużenie należy uiścić opłatę.

Aby złożyć wniosek o rejestrację lub przedłużenie ochrony znaków towarowych, nie muszą one być używane na terenie kraju. Jednak rejestracja znaku towarowego może zostać unieważniona na podstawie decyzji sądu uzyskanej w tej sprawie przez dowolną zainteresowaną stronę.

Procedura w sprawie unieważnienia ochrony polega zasadniczo na ustaleniu przyczyn, dla których zarejestrowany znak towarowy nie był używany w ciągu ostatnich 5 lat. Jeżeli właściciel nie udowodni, że nieużywanie znaku towarowego miało uzasadnione podstawy, rejestracja znaku towarowego zostanie unieważniona.

Organem uprawnionym do wystosowania żądania unieważnienia znaku towarowego zarejestrowanego w złej wierze jest Urząd Znaków Towarowych lub dowolna zainteresowana strona.

Procedura rejestracji patentów

Zgodnie z ustawą patenty na wynalazki udzielane są na każdy wynalazek, który ma zastosowanie przemysłowe, jest nowatorski i posiada poziom wynalazczy oraz zalicza się do nowych wyrobów przemysłowych, innowacyjnej metody przemysłowej lub nowego zastosowania znanej już metody przemysłowej. Przepisy prawa patentowego stanowią, że zgłoszenie powinno być dokonane zanim wynalazek stał się znany.

Wniosek o zarejestrowanie patentu należy złożyć do EGPO. Można to zrobić osobiście lub poprzez upoważnionego przedstawiciela. Należy jednak pamiętać, że językiem właściwym dla wszystkich dokumentów i całej procedury zgłoszeniowej jest arabski.

Zgłoszenia patentowe są dokładnie badane pod względem formalnym i technicznym. Po zaakceptowaniu wniosku jest on automatycznie publikowany w Dzienniku Urzędowym. W ciągu 2 miesięcy od daty publikacji każdy zainteresowany może wyrazić sprzeciw w kwestii udzielenia patentu. Opłata wynosi 150 USD (jeśli korzystamy ze wsparcia miejscowych prawników, koszt waha się w okolicach 900 USD).

Postępowanie patentowe trwa ok. 3 lat. Jednak opłaty patentowe muszą być wnoszone od momentu złożenia wniosku patentowego. Także w okresie oczekiwania na przyznanie patentu.

Jeśli Twój patent został zarejestrowany w Polsce na mocy Konwencji paryskiej o ochronie własności przemysłowej, EGPO może wydać bezpośredni certyfikat, dzięki któremu będziesz mógł egzekwować swoje prawa patentowe na terenie Egiptu.

Rejestracja patentu jest ważna przez 20 lat od daty dokonania zgłoszenia.

Procedura rejestracji wzorów przemysłowych

Wzorem przemysłowym jest każda kompozycja linii lub każda trójwymiarowa forma związana lub nie z kolorystyką, pod warunkiem, że taka kompozycja lub forma sprawia szczególne wrażenie nowości i ma zastosowanie przemysłowe.

Wzór przemysłowy do rejestracji można zgłosić osobiście lub za pomocą upoważnionego przedstawiciela, jednak należy pamiętać, że językiem właściwym dla wszystkich dokumentów i całej procedury zgłoszeniowej jest arabski.

Wzory i modele przemysłowe są chronione dzięki rejestracji w ITDA. Projekty bada się pod kątem zgodności z wymogami formalnymi. Przy czym urząd nie sprawdza, czy zgłaszany wzór jest nowy i nosi indywidualny charakter. Za ten aspekt odpowiada zgłaszający.

W przypadku wzorów przemysłowych również dopuszcza się prawo sprzeciwu. Każdy podmiot może zgłosić sprzeciw w terminie 2 miesięcy od daty publikacji wzoru przemysłowego w Dzienniku Urzędowym.

Jeśli Twój wzór przemysłowy został zarejestrowany w Polsce na mocy Konwencji paryskiej o ochronie własności przemysłowej, możesz uzyskać bezpośredni certyfikat od ITDA, aby egzekwować swoje prawa na terenie Egiptu.

Rejestracja wzoru przemysłowego jest ważna przez 10 lat od daty dokonania zgłoszenia i może być przedłużona na okres 5 lat. Koszt zarejestrowania wzoru przemysłowego wynosi 50 USD, natomiast jeśli firma chce skorzystać ze wsparcia miejscowych prawników, waha się w okolicach 300 USD.

Prawa autorskie

Zgodnie z egipską ustawą o własności intelektualnej nr 82 z 2002 r. (art. 147) właściciel praw autorskich ma wyłączne prawo do wykonywania i upoważniania innych osób do wykonywania następujących czynności:

• powielania kopii swoich prac,
• rozpowszechniania kopii swoich prac poprzez wypożyczanie, sprzedaż, dzierżawę lub w jakikolwiek inny sposób;
• publicznej prezentacji swoich prac;
• przygotowania prac pochodnych lub tłumaczenia oryginalnych dzieł chronionych prawem autorskim.

Zgodnie z prawem egipskim prawa autorskie są zbywalne, a ich właściciel zachowuje je niezależnie od tego, czy był faktycznym autorem dzieła chronionego prawem autorskim, czy nie. Prawa te same w sobie są jednak zbyt restrykcyjne i hamowałyby swobodną wymianę myśli, utrudniając autorom, naukowcom i innym korzystanie z pomysłów innych osób lub ich rozwijanie. Dlatego istnieje tzw. doktryna „dozwolonego użytku”.

Co zalicza się do dzieł autorskich?

• książki, utwory publicystyczne i literackie, artykuły, broszury i inne prace pisemne,
• oprogramowanie komputerowe,
• bazy danych, które można odczytać komputerowo lub za pomocą jakiegokolwiek innego urządzenia,
• wykłady, przemówienia i wszelkie inne utwory słowne, pod warunkiem, że są one że są one nagrywane,
• utwory dramatyczne lub dramatyczno-muzyczne oraz pantomima,
• kompozycje muzyczne ze słowami lub bez nich,
• utwory audiowizualne,
• działa architektoniczne,
• dzieła rysunkowe, malarskie, rzeźbiarskie, litograficzne, drukowane na tkaninach i wszelkiego rodzaju dzieła sztuk pięknych,
• prace fotograficzne i analogiczne,
• dzieła sztuki użytkowej i plastycznej,
• ilustracje, mapy, plany, szkice i prace trójwymiarowe stosowane w geografii, topografii lub architektury,
• utwory zależne, bez uszczerbku dla ochrony przyznanej utworom, z których zostały one uzyskane.

Dzieło autorskie do rejestracji można zgłosić osobiście lub za pomocą upoważnionego przedstawiciela. Językiem właściwym dla wszystkich dokumentów i całej procedury zgłoszeniowej jest arabski. Rejestracja trwa ok. 2 miesięcy.

Formularz zgłoszeniowy wraz z kopią pracy należy złożyć do Naczelnej Rady ds. Kultury przy Ministerstwie Kultury. Po wypełnieniu wniosku o rejestrację praw autorskich jest on rozpatrywany tylko pod względem formalnym. Następnie Rada wydaje zaświadczenie o ochronie praw autorskich.

Prawa autorskie do danego dzieła obowiązują przez całe życie autora i 50 lat od jego śmierci.  

Koszt zarejestrowania praw autorskich wynosi 50 USD. Natomiast jeśli firma chce skorzystać ze wsparcia miejscowych prawników, koszt waha się w okolicach 300 USD.

Ochrona nowych odmian roślin

Zgodnie z Międzynarodową konwencją o ochronie nowych odmian roślin, do której Egipt przystąpił w 2019 roku, państwa członkowskie zobowiązują się do udzielania ochrony nowym odmianom roślin, czy to w drodze patentu, czy też ochrony szczególnego rodzaju. Przystąpienie Egiptu do konwencji jest osiągnięciem egipskiego sektora rolnego dążącego do zapewnienia ochrony odmianom roślin w celu ich promowania i rozwoju produkcji. Członkostwo chroni również zarejestrowane odmiany egipskie przed eksploatacją i kradzieżą.

Wnioski należy składać w Urzędzie Ochrony Odmian Roślin (PVPO), utworzonym w ramach Centralnej Administracji ds. Badania i Certyfikacji Nasion (CASC).

O ochronę może ubiegać się hodowca odmiany kandydującej. Hodowcą, wg art. 189 ustawy PVR, może być:

• osoba, która wyhodowała lub odkryła i rozwinęła odmianę,
• pracodawca w/w osoby lub zlecający jej wykonanie tej pracy,
• sukcesor odpowiednio pierwszej lub drugiej wymienionej osoby.

Wnioskodawcą może być (art. 191): „każda osoba fizyczna lub prawna, egipska lub zagraniczna, zamieszkała lub działająca na terenie państwa, podmiot lub organizacja będąca członkiem Światowej Organizacji Handlu, Międzynarodowego Związku Ochrony Nowych Odmian Roślin (UPOV) lub stosująca zasadę wzajemności w stosunku do Egiptu”.

Wnioskodawca może również złożyć wniosek za pośrednictwem pełnomocnika – procedura i wniosek są wyłącznie po arabsku.

Okres ochrony roślin chronionych wynosi 25 lat dla drzew i winogron oraz 20 lat dla pozostałych.

Egzekwowanie praw własności intelektualnej

Zgodnie z egipskim prawem właściciel praw własności intelektualnej ma prawo uniemożliwić innym korzystanie i/lub ekonomiczną eksploatację jego prawa bez jego zgody. W tym celu ustawodawstwo, dotyczące własności intelektualnej, przewiduje trzy rodzaje czynności prawnych:

1. powództwo cywilne: działania mające na celu zaprzestanie nieupoważnionego korzystania z praw własności intelektualnej i zrekompensowanie szkód spowodowanych naruszeniem.
2. działania karne: naruszenie praw własności intelektualnej stanowi, oprócz szkody majątkowej dla właściciela praw, przestępstwo karne, które może być ścigane przez rząd reprezentujący interesy społeczeństwa.
3. środki stosowane na granicach: funkcjonariusze celni mają prawo, na wniosek posiadacza prawa, uniemożliwić odprawę celną towaru w przypadku jakiegokolwiek naruszenia niektórych rodzajów praw własności intelektualnej. Należy zaznaczyć, że proces sądowy toczy się powoli.

Co zrobić w przypadku naruszenia PWI?

Posiadacz certyfikatu PWI składa pisemny wniosek o zawieszenie procedur celnych w przypadku importu podrobionych produktów.

Wniosek należy złożyć w rejonowym posterunku policji w rejonowym organie celnym. Urząd celny może zająć towar, jeśli kontrola potwierdzi, że jest podrobiony.

Wsparcie władz celnych w zakresie blokowania towarów podrobionych

Egipskie władze celne podejmują działania mające na celu monitorowanie przepływu towarów i środków finansowych na terenie kraju i poza granice. Obejmują one:

• zapobieganie przemytowi (przemyt towarów, narkotyków, biżuterii i dewiz);
• ochronę zagrożonych zwierząt gospodarskich i roślin;
• monitorowanie nielegalnego wywozu dzieł sztuki i antyków;
• ochronę konsumentów przed materiałami niespełniającymi norm zdrowotnych.

W Egipcie funkcjonują przepisy dotyczące podrabianych towarów i zawieszania procedur celnych. W tym zakresie posiadacz świadectwa z rejestracji patentu, projektant wzoru graficznego, właściciel chronionego wzoru przemysłowego, właściciel zarejestrowanego znaku towarowego, może złożyć w okręgowym urzędzie celnym pisemny wniosek o zawieszenie procedur celnych przy imporcie towarów podrabianych. Można to zrobić osobiście lub przez upoważnionego przedstawiciela prawnego, najlepiej przed przybyciem danych towarów do urzędu celnego lub w niektórych przypadkach w ciągu 3 dni od przybycia towarów.

Organ celny dokonuje zajęcia towaru, jeżeli po przeprowadzeniu kontroli stwierdzi, że skarga jest uzasadniona. W razie konieczności wzywany jest także wnioskodawca celem przeprowadzenia oględzin. Służby celne niezwłocznie informują składającego reklamację i dostawcę o procesie zatrzymania.

Rynki afrykańskie – obiecująca perspektywa

Na podstawie powyższych informacji widać, że prawa własności intelektualnej są respektowane i mogą być egzekwowane także w krajach afrykańskich. W ramach strategii eksportowej należy pamiętać o dobrach niematerialnych i nie liczyć na ochronę globalną, która zalicza się do grupy najczęstszych stereotypów. Kontynent afrykański staje się coraz bardziej strategicznym rynkiem – ponad połowa wszystkich europejskich BIZ idzie do Afryki. Warto tu także wspomnieć o Agendzie 2063, na podstawie, której powstanie Afrykańska Kontynentalna Strefa Wolnego Handlu, która obejmie całą Afrykę. Negocjacje odbywają się na miejscu, pierwszy etap tych negocjacji jest już zakończony, a jednym z elementów drugiego etapu jest ochrona dóbr niematerialnych.

Na dziś UE podpisała już partnerskie umowy handlowe z 18 krajami afrykańskimi. Te umowy co do zasady eliminują cła i kontyngenty na eksport towarów i usług do Europy i stopniowo otwierają rynki afrykańskie na inwestycje z UE. Z Egiptem taka umowa obowiązuje od 2004 roku.

Źródło: webinarium PAIH „Biznes w Afryce – ochrona własności intelektualnej w Egipcie i Sudanie” (11.01.2023), Africa IP SME Helpdesk