Sankcje UE – nowe przepisy

Unia Europejska wprowadza nowe przepisy dotyczące naruszenia środków ograniczających. Jest to odpowiedź na coraz częstsze próby omijania istniejących sankcji przez osoby fizyczne oraz podmioty prawne. Nowe przepisy określone w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1226 z dnia 24 kwietnia 2024 r. obejmują szereg działań mających na celu uszczelnienie systemu i zwiększenie jego efektywności.

Zgodnie z nowymi regulacjami kary za naruszenie unijnych środków ograniczających mają być nie tylko skuteczne, ale też odstraszające i proporcjonalne do popełnionego przestępstwa. Przewidziano więzienie oraz wysokie grzywny, z opcją dodatkowych sankcji. Państwa członkowskie mają obowiązek wprowadzić skuteczne, proporcjonalne i odstraszające środki karne i pozakarne za naruszenie unijnych środków ograniczających, w tym konsekwencje za próby ich obchodzenia.

Jakie działania podlegają sankcjom?

Na podstawie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1226 działania, które podlegają sankcjom, obejmują:

1. Bezpośrednie lub pośrednie udostępnianie środków finansowych lub zasobów gospodarczych osobom, podmiotom lub organom, które są objęte unijnymi środkami ograniczającymi, w sposób naruszający obowiązujące zakazy.
2. Niedokonywanie zamrożenia środków finansowych lub zasobów gospodarczych należących do wskazanych osób lub podmiotów, będących ich własnością, w ich posiadaniu lub pod ich kontrolą.
3. Umożliwienie osobom fizycznym objętym unijnymi środkami ograniczającymi wjazd na terytorium państwa członkowskiego lub tranzytu przez to terytorium w sposób naruszający zakazy.
4. Realizacja transakcji z państwami trzecimi, ich organami państwowymi lub podmiotami kontrolowanymi przez państwa trzecie, które są objęte zakazami, w sposób naruszający unijne środki ograniczające.
5. Obrót towarami i usługami (w tym przywóz, wywóz, sprzedaż, nabywanie, przekazywanie, tranzyt czy transport), które są objęte unijnymi środkami ograniczającymi.
6. Świadczenie usług finansowych lub prowadzenie działalności finansowej w przypadkach, gdy takie działania są objęte unijnymi środkami ograniczającymi.
7. Świadczenie usług innych niż finansowe, takich jak doradztwo prawne czy konsultacje, w sytuacji gdy są one objęte unijnymi środkami ograniczającymi.
8. Obchodzenie unijnych środków ograniczających, w tym wykorzystywanie, przekazywanie na rzecz osób trzecich lub inne zbywanie środków finansowych lub zasobów gospodarczych, które powinny być zamrożone, ukrywanie prawdziwego właściciela tych środków lub świadczenie fałszywych informacji.

Kary za naruszenie sankcji

Państwa członkowskie mają obowiązek ustanowić sankcje, które mogą obejmować kary pozbawienia wolności, przy czym w poważnych naruszeniach kara ta może sięgać nawet pięciu lat. Grzywny nakładane zarówno na osoby fizyczne, jak i prawne, powinny być wystarczająco wysokie, aby miały charakter odstraszający.

Dodatkowo w ramach sankcji przewidywane są takie środki jak zamknięcie zakładów wykorzystywanych do popełnienia przestępstwa, publikacja całości lub części orzeczenia sądowego dotyczącego
popełnionego przestępstwa oraz nałożonych sankcji lub środków czy konfiskata majątku uzyskanego niezgodnie z prawem. Osoby prawne są odpowiedzialne na równi z osobami fizycznymi, a sankcje mogą obejmować wykluczenie z możliwości uczestnictwa w zamówieniach publicznych czy korzystania ze świadczeń publicznych lub pomocy.

Wszystkie sankcje muszą być proporcjonalne do charakteru i skali naruszenia, a także mają za zadanie być wystarczająco skuteczne, aby odstraszać od przyszłych naruszeń. Państwa członkowskie są zobowiązane do współpracy i dostosowania swoich systemów prawnych w celu zapewnienia jednolitego stosowania i egzekwowania dyrektywy, co jest kluczowe dla jej skuteczności.

Ochrona osób zgłaszających naruszenia

Ochrona osób zgłaszających naruszenia unijnych środków ograniczających, znanych także jako „whistleblowerzy”, stanowi istotny aspekt dyrektyw Parlamentu Europejskiego. W ramach tej ochrony Unia Europejska wzmocniła systemy prawne i procesowe, zapewniając bezpieczeństwo oraz wsparcie dla osób, które zdecydują się na zgłoszenie nieprawidłowości. Wprowadzono gwarancje poufności tożsamości zgłaszających, które chronią ich przez cały czas trwania postępowania, tworząc barierę ochronną przed potencjalnymi represjami ze strony pracodawców lub innych zainteresowanych stron. Wiele systemów umożliwia także anonimowe zgłaszanie naruszeń, co znacząco obniża próg niezbędny do decyzji o zgłoszeniu i zapewnia dodatkową warstwę ochrony.

Osoby zgłaszające naruszenia są chronione przed wszelkimi formami odwetu, takimi jak zwolnienia, dyskryminacja, szkody finansowe, zastraszanie czy izolacja w miejscu pracy. W przypadku doświadczenia odwetu mają zapewniony dostęp do skutecznych środków prawnych i mogą domagać się odszkodowania lub zadośćuczynienia za poniesione straty. Dostęp do informacji prawnych i wsparcia również stanowi kluczowy element tej ochrony, przy czym zgłaszający mają prawo do uzyskania informacji na temat dostępnych środków ochrony i procesów prawnych oraz dostępu do porad prawnych i wsparcia psychologicznego. Unia Europejska zobowiązuje państwa członkowskie do ustanowienia jasnych i skutecznych procedur oraz kanałów zgłaszania naruszeń, które są łatwo dostępne dla wszystkich potencjalnych zgłaszających.

Kolejnym ważnym elementem jest wprowadzenie systemów monitorowania. Systemy ochrony zgłaszających podlegają regularnym ocenom w celu zapewnienia ich skuteczności i adekwatności do zmieniających się realiów prawnych i społecznych. Państwa członkowskie i instytucje UE są również zobowiązane do prowadzenia działań edukacyjnych i informacyjnych mających na celu podniesienie świadomości na temat praw i obowiązków osób zgłaszających naruszenia.

Wdrożenie i przestrzeganie przepisów

Wdrożenie i przestrzeganie nowych przepisów unijnych są kluczowymi elementami skutecznego egzekwowania polityki Unii Europejskiej. Państwa członkowskie są zobowiązane do dostosowania swojego ustawodawstwa krajowego tak, aby odzwierciedlało wymogi dyrektywy w określonym terminie. W przypadku dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1226 państwa członkowskie muszą wdrożyć przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne do 20 maja 2025 roku​.

Kluczowe jest stworzenie odpowiednich mechanizmów egzekwowania, które obejmują nadzór i kontrolę przestrzegania nowych przepisów przez krajowe organy odpowiedzialne za nadzór. Państwa członkowskie powinny ustanowić jasne i skuteczne procedury oraz kanały zgłaszania naruszeń, które są łatwo dostępne dla wszystkich potencjalnych zgłaszających. Istotne jest również przeszkolenie odpowiednich urzędników i organów egzekwujących w zakresie nowych przepisów i metod ich stosowania.

Programy szkoleniowe i edukacyjne powinny również obejmować aspekty prawne, techniczne oraz procedury postępowania. Niezbędne jest też monitorowanie skuteczności wprowadzonych środków i powinno obejmować zbieranie danych, analizę trendów oraz ocenę skuteczności sankcji. Państwa członkowskie są zobowiązane do regularnego raportowania do Komisji Europejskiej procesów wdrażania i efektywności sankcji, co pozwoli na ewentualne dostosowania i poprawki w przyszłości.

Dodatkowo nowe regulacje i ich egzekwowanie nie mogą naruszać praw podstawowych, takich jak prawo do obrony, do sądu oraz do ochrony danych osobowych. Kluczową rolę odgrywa również ustanowienie klarownych i sprawiedliwych procedur odwoławczych dla osób fizycznych i prawnych.

Perspektywy i konsekwencje nowego prawa

Przyjęcie tych przepisów ma na celu usunięcie przestrzeni prawnej, która pozwalała na unikanie odpowiedzialności przez firmy i osoby fizyczne. Harmonizacja przepisów ma zapobiegać sytuacjom, gdzie podmioty wybierają jurysdykcje o łagodniejszym prawie do prowadzenia działalności mogącej naruszać sankcje. Wybór kary w oparciu o roczny światowy obrót firmy czy ustalone kwoty maksymalne ma na celu zapewnienie, że kary będą skuteczne i odstraszające, niezależnie od skali działalności i możliwości finansowych przedsiębiorstwa.

Nowe regulacje, mające na celu wzmocnienie skuteczności unijnych sankcji, są krokiem w kierunku bardziej zintegrowanej i odpowiedzialnej polityki w zakresie bezpieczeństwa międzynarodowego i ochrony praw człowieka.

Źródło: Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1226 z dnia 24 kwietnia 2024 r.