Tunezja – regionalny hub medyczny i chłonny rynek dla FMCG

W dniach 5-9 grudnia 2022 r. przedstawiciele PAIH odbyli misję do Tunezji. Jej celem była ocena potencjału miejscowego rynku w kontekście sprzedaży polskich towarów i usług.

Rynek tunezyjski, mimo że najmniejszy w regionie, charakteryzuje się dużą otwartością i jest silnie połączony z innymi rynkami północnej Afryki. Tunezyjska kultura biznesu jest też zbliżona do europejskiej. Zagrożeniem mogą być jednak próby wprowadzania protekcjonizmu handlowego przez prezydenta Kaisa Sayeda.

Potencjał rynku

Tunezja jest najmniejszym rynkiem północnej Afryki. Jej populacja wynosi zaledwie 12 mln, a PKB 47 mld dol. W pewnych sektorach jest ona jednak w stanie korzystać z potencjału sąsiednich rynków, zwłaszcza algierskiego (PKB 165 mld USD) i libijskiego (PKB 41 mld USD), a nawet marokańskiego i egipskiego. Ze względu na liberalną obyczajowość i relatywnie niskie ceny pozostaje główną destynacją turystyczną dla Algierczyków i Libijczyków. Ponadto, posiadając rozwiniętą sieć prywatnych szpitali i wysoce wykwalifikowaną kadrę medyczną, stanowi swoisty hub medyczny dla całej północnej Afryki. Polskie firmy produkujące sprzęt medyczny są dobrze znane tunezyjskim dystrybutorom, a jakość ich wyrobów jest wysoko oceniana.

Tunezja jest relatywnie stabilnym i otwartym rynkiem. W latach 1991-2021 jej gospodarka tylko dwukrotnie doświadczyła recesji (w 2011 r. – 2 proc. PKB, w 2020 r. – 8 proc. PKB w związku z pandemią). Ponadto jako pierwsze pozaunijne państwo basenu Morza Śródziemnego zawarła układ stowarzyszeniowy z UE (1995r.), znoszący bariery handlowe dla większości towarów. Negocjacje w kolejnych latach skutkowały stopniową likwidacją ceł i od 2008 r. obowiązują zerowe stawki na towary przemysłowe. Natomiast od 2015 r. prowadzone są negocjacje w sprawie DCFTA, tj. Układu o Pogłębionej i Całkowitej Strefie Wolnego Handlu.

Tunezyjskie społeczeństwo jest starsze niż innych państw regionu, ale wciąż młode w porównaniu z krajami europejskimi (średnia wieku 33 lata), co dodatkowo zwiększa potencjał rynku dóbr szybkozbywalnych.

Bariery i zagrożenia

Podstawową barierą jest niska siła nabywcza mieszkańców wynikająca z wysokiego bezrobocia. Od 2011 r. utrzymuje się ono w granicach 15-20 proc. Przyczynił się do tego przede wszystkim spadek cen ropy naftowej i gazu na światowych rynkach w latach 2013-2020. W badanym okresie cena baryłki ropy obniżyła się z poziomu 106 USD do 41,5 USD. Tunezja nie należy do grona światowych potentatów surowcowych. Jest jednak krajem przez którego terytorium odbywa się tranzyt algierskiego gazu do Włoch. Eksportuje także 40 proc. swojej produkcji ropy. Drugim czynnikiem jest trwający od 2011 r. odpływ kapitału zagranicznego. Na negatywną ocenę kraju przez inwestorów wpłynęły zwycięstwa wyborcze islamistycznej partii Ennahda, wysoki poziom korupcji, relatywnie wysoki podatek CIT (25 proc.), potężny udział sektora nieformalnego w gospodarce (40-60 proc.), nieprzejrzystość przepisów inwestycyjnych i silna pozycja związków zawodowych. Dodatkowo sytuację pogorszyły zamachy terrorystyczne w 2015 i 2019 roku., w których zginęło łącznie 68 osób, głównie turystów.

Tunezyjczycy wiążą nadzieję na odbudowę pozytywnego wizerunku kraju wśród turystów i inwestorów z osobą rządzącego od 2019 r. Kaisa Saieda. Odsunął on od władzy islamistów i podjął działania na rzecz poprawy bezpieczeństwa i stabilności politycznej kraju. Jednak jego decyzje w sferze gospodarczej nie zawsze są korzystne dla funkcjonowania wolnego rynku, jak m.in. wprowadzenie ograniczeń w wywozie dewiz. Zapowiada on również wprowadzenie pewnych ograniczeń importowych na wzór rozwiązań algierskich, np. zakaz importu gotowych kosmetyków. Rząd podjął również pewne próby ręcznego sterowania przepływem towarów i odgórnego regulowania cen. Poskutkowały one okresowymi brakami podstawowych produktów, m.in. papieru, masła, mleka czy cukru, których produkcja lub import były nieopłacalne przy narzuconych cenach. Przedsiębiorcy muszą też liczyć się z szeregiem utrudnień biurokratycznych podczas pierwszej dostawy do Tunezji, jednak po ich przezwyciężeniu kolejne kontenery są traktowane przez miejscowych celników w łagodny sposób. Jednocześnie ryzyko pogłębiania się działań protekcjonistycznych ogranicza możliwa skala dotkliwości dla tunezyjskiej gospodarki działań odwetowych ze strony UE, będącej odbiorcą 80 proc. tunezyjskiego eksportu.

Kultura biznesu

Tunezyjczycy są najlepiej wykształconym społeczeństwem Afryki Północnej, co przekłada się na tamtejszą kulturę biznesu. Przedsiębiorcy używają racjonalnych argumentów, komunikują się w sposób spokojny, nie unoszą się dumą podczas negocjacji i analizują punkt widzenia drugiej strony. Przychodzą też w miarę punktualnie na umówione spotkania. Standardem jest posiadanie przez firmy stron internetowych i regularne odbieranie korespondencji mailowej. Dużym ułatwieniem podczas zawierania transakcji jest wysoki jak na Afrykę poziom cyfryzacji, w tym łatwość w dokonywaniu płatności elektronicznych. Pewnym udogodnieniem jest też powszechne funkcjonowanie sieci terminali do kart płatniczych i sprawnie działających bankomatów, dzięki czemu podczas podróży służbowych nie trzeba dysponować dużą ilością gotówki. Na rynku tunezyjskim działają też bez większych ograniczeń europejskie banki.

Wnioski

Pomimo wspomnianych trudności związanych z deficytem dewizowym i protekcjonistyczną polityką prezydenta Kaisa Sayeda Tunezja jest dla Polski jednym z ważniejszych partnerów handlowych w Afryce. Wymiana handlowa między obydwoma krajami w 2022 r. wyniosła przeszło 1,5 miliarda złotych. Polskie produkty są cenione, a polskie firmy – dzięki umowie stowarzyszeniowej z UE – mogą liczyć na zwolnienie z cła na towary przemysłowe. Ponadto tunezyjska kultura biznesu jest najbliższa europejskiej. Z tego względu warto rozważyć poszerzenie ekspansji polskich przedsiębiorstw na niniejszy rynek.